1950 жылдары салынған Алматы үйлерінің тұрғындары ескі тұрғын үйлерден жаңа пәтерлерге көшіріледі. Өркениеттің пайдасынсыз ескі пәтерлердің орнына оларға заманауи тұрғын үй кешендерінде абаттандырылған пәтерлер беріледі. Мұндай мүмкіндікті оларға «Алматы қаласындағы тұрғын үй қорын жаңартудың 2021-2025 жылдарға арналған бағдарламасы» береді, оны «Алматы» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ («Алматы» ӘКК) өзінің еншілес компаниясы «Алматы қаласы әкімдігінің Күрделі құрылыс кәсіпорны» ЖШС-мен (КҚК) бірлесіп іске асырады.
Бағдарлама жер сілкінісіне төзімді емес және мерзімі өткен ескі үйлерді бұзуды көздейді. Олардың орнында спорт алаңдары мен тұрағы бар заманауи тұрғын үй кешендері, сондай-ақ қала үшін маңызды басқа да нысандар салынады.
Жаңарту бағдарламасының шарттарына сәйкес, ескі тұрғын үй иелері жаңа үйден дәл сондай аумақпен пәтер ала алады. Сонымен қатар жаңа пәтер алдыңғы пәтерге қарағанда орта есеппен 10 шаршы метрге үлкен болады. Бұл ретте қоныс аударушыларға қосымша метр үшін қосымша ақы төлеудің қажеті жоқ.
Құрылыс кезінде тұрғындарға жалдау ақысы жоқ уақытша тұрғын үй беріледі. Сонымен қатар олардың КҚК тұрғын үй қорынан дайын үйге тұрақты тұруға көшу мүмкіндігі бар.
Алматылық Светлана Синицкая тұратын Райымбек даңғылы 347-дегі қаңқалы-қамысты үй 1959 жылы салынған. Әйелдің айтуынша, ғимарат қайғылы жағдайда және онда тұру қауіпті болған. Ол өзінің ескі тұрғын үй мәселесін көршілерімен бірге әкіммен кездесуде айтып, оларды көшіруді өтінді.
«Үйдің жағдайы бізге қорқыныш тудырды: қаңқасы көрініп, қабырғалары шашылып, сымдары тозып жатты. Сондай-ақ бізге жақсы өмір сүру арман болды – біз пешпен жылытуды қолдандық, дәретханалар далада болды», – деп еске алады Светлана.
Ескі тұрғын үйдің орнына КҚК Светлана мен оның көршілеріне «Sulu Tan» ТК-дан жаңа пәтерлер берді, олардың ауданы бұрынғыға қарағанда шамамен 16 шаршы метрге үлкен.
«Біз әдемі ауласы мен таза кіреберісі бар жайлылық класындағы ТК-ға көштік. Жаңа тұрғын үй алаңын ұлғайту және екі лоджияның болуы жағымды бонус болды. Аудан өте дамыған, жақсы инфрақұрылымы бар – қажеттінің бәрі жақын. Біз бұл туралы армандаған да жоқпыз. Қала басшылығына, ӘКК мен КҚК-ға жаңа өмір үшін алғысымызды білдіреміз!», – дейді қуана Светлана.
Ескі үйлердің тұрғындары пәтерлерді бірден әдемі әрлеуде алатынын атап өтеміз. Үйлерде интернет жүргізіліп, өртке қарсы дабыл орнатылды, жаңа сантехника мен фаянс, газ немесе электр плитасы қарастырылған. Сондықтан жаңа қоныстанушыларға қосымша ақша салудың қажеті жоқ – кір де өмір сүре бер.
Мұндай тәсілдің артықшылықтарын Скрябин көшесі, 28 мекенжайындағы жаңа үйге көшкен Алматының Жетісу ауданындағы Азовский 18 үйінің бұрынғы тұрғындары да сынап көрді.
«Біз жеті жыл бойы тозығы жеткен үйде қарапайым заттарсыз – газ, ыстық су және жылытусыз тұрдық. Өзіміз көмір және отынмен жылыттық. Жаңа тұрғын үйге көшу, егер ол ешқандай инвестицияны қажет етпейтінін және жаңа пәтерлердің ауданы бұрынғыдан да үлкен екенін ескерсек, біз үшін нағыз ғажайып болды. Сонымен қатар үйдің бөлмелерін жоспарлауы өте ұнады. Жалпы үй өте әдемі және жылы, аудан да жақсы», – деді Фарида Ишмеметова.
Ескі тұрғын үйді жаңасымен салыстыра отырып, әйел тыныш ұйықтай бастағанын айтады – енді үй құлап кетеді деп қорқудың қажеті жоқ. Сондай-ақ оны қолмен жылытудың және суды әр уақытта жылытудың қажеті жоқ. Енді мұндай мәселелерді ұмытуға болады.
Тағы бір алматылық Антонина Понамареваның айтуынша, ол өмір бойы 70 жыл бұрын іргетассыз салынған Вольная көшесі 5 бойындағы қаңқалы-қамысты үйде өмір сүрген. Ондағы шатыр әлдеқашан құлаған, ыстық су мен газ да болған жоқ.
«Үйдің жағдайы баяулатылған әрекеттегі бомбаны еске салатын. Сымдар тозып, шатырдан су ағып, сылағы төгіліп, ағаш маңдайша шіріп кеткен. Ыңғайлылық туралы әңгіме де болған жоқ – су құбыры мен кәрізді тұрғындар өз қолдарымен жасады, жуынатын бөлмелер ас үйде немесе балконда болды. Газдың болмауына байланысты амалсыздан газ баллондарын пайдаланып, үнемі қорқынышпен өмір сүрді – олар үйде 15-ке жуық болды!», – деді Антонина.
Жақында Антонина Федоровнаның өмірі жақсы жаққа өзгерді – ол Скрябин 28 көшесіндегі жаңа көпқабатты үйге көшті. Үй монолитті темірбетоннан салынған, 12 қабаттан және 62 пәтерден тұрады, ішінде жерасты паркингі бар. Жақын жерде балабақшалар, мектептер, сауда орталықтары, базар, дүкендер мен саябақтар бар.
Жаңарту бағдарламасына небәрі төрт жыл, осы уақыт ішінде ол көптеген алматылық отбасыларды қуантып үлгерді.
«Бағдарлама іске қосылған сәттен бастап инвесторлармен бірлесіп 64 ескі үй бұзылып, олардың орнына 23 (5-12 қабатты) жаңа тұрғын үй салынды. Барлығы 630 пәтерге 2200-ден астам адам қоныс аударды. Қазір пайдалану мерзімі өткен ескі үйлердің басым бөлігі Түрксіб және Жетісу аудандарында орналасқан. Түрксіб ауданында 586 ескі үй, Жетісуда 143 үй бар. Жалпы Алматы қаласында пайдалану мерзімі өткен 1388 ескі үй анықталды, оның 688-ін 2030 жылға дейін көшіру жоспарланып отыр. Онда 30 000-нан астам адам тұрады. Бұл ретте қоныс аударудың 90% инвесторлар есебінен жоспарлануда», – деді «Алматы» ӘКК Басқарма төрағасының орынбасары Әнуар Ғабдуллин.
Айта кетейік, КҚК барлық тараптардың құқықтары мен міндеттеріне кепілдік береді, компания өкілдері ескі үйдің әрбір тұрғынымен жеке-жеке қоныс аудару нұсқаларын талқылайды.
«Тұрғындардың өздері сұрағанына қарамастан, біз барлық тұрғындардың 100% келісімінсіз ескі үйді бұза алмаймыз. Мұндай жағдайларда қоныс аударуға келісім берген тұрғындарға өздерінің қоныс аудару қорынан заманауи пәтерлер ұсынамыз. Сонымен қатар біз инвесторларды тарту бойынша тұрақты негізде келіссөздер жүргіземіз. Қазір Алматыда бірлескен қызмет аясында құрылыс кезеңінде 11 үй бар. Бағдарлама танымал бола бастады, тұрғындар жаңа үйлерге ықыласпен қоныс аударуда. Бұл бізге азаматтардың тұрғын үй жағдайлары мен Алматы қаласының келбетін жақсартуға мүмкіндік береді», – деді КҚК Басқарма төрағасының орынбасары Алтынбек Нұратұлы.