Елімізде ШОБ және жеке кәсіпкерлер саны тұрақты өсуде
Қазақстанда кәсіпкерлікті таңдайтын адамдар саны көбейіп келеді – біреуі туған ауданында кофехана ашуда, басқалары онлайн-дүкендерді іске қосуда, ал біреулері отбасылық бизнесті бастап келеді. Көбінесе арманға алғашқы қадамның артында тек идея ғана емес, сонымен қатар қолдау да болады. Биыл мемлекет бизнесті дамытуға 586 миллиард теңгеден астам қаржы бөлді – бұл төмен пайыздық кредиттер, оқыту, субсидиялар, инфрақұрылыммен көмек. Осы шаралардың арқасында шағын және орта бизнес өсуде, жұмыс орындары құрылуда және ел экономикасын жандандыруда. Қазақстандықтардың көбі өз жолы мүмкін екеніне сенеді. Дәл қалай екенін, Аzattyq Rýhy материалында айтып береміз.
ШОБ цифрмен
Елдегі кәсіпкерлік белсенділік жыл сайын артып келеді – бұл цифрлардан анық. Шағын және орта бизнес өз позициясын нығайтуда, ал өз ісін ашуға бел буған қазақстандықтардың саны сенімді түрде артып келеді.
Биылғы жылдың қаңтар айындағы деректерге сүйенсек, Қазақстанда 2,3 миллионға жуық шағын және орта бизнес субъектілері тіркелген – бұл өткен жылмен салыстырғанда 4%-ға артық. Жеке кәсіпкерлер арасында өсім ерекше байқалады: олардың саны 5,6%-ға артып, жалпы саны 1,5 миллионнан асты. Шағын кәсіпорындар саны 464,8 мыңға дейін артты, ал орта бизнес 6,1%-ға ең жоғары өсім көрсетіп, 3,2 мың компанияға жетті.
2024 жылы Қазақстандағы шағын және орта бизнес 81,9 триллион теңгеге өнім өндірді – бұл өткен жылмен салыстырғанда 20%-ға артық. Секторда 4,4 миллионнан астам адам жұмыс істейді, бұл елдің бүкіл экономикалық белсенді халқының жартысына жуығын құрайды.
Өздеріне сүйену: мемлекет пен бизнес тұрақты даму үшін бірігуде
Бұл цифрлар расталады: ШОБ жай ғана жұмыс істеп қоймай, экономика мен қоғамның тұрақтылығына елеулі үлес қосады. Сондықтан оны дамыту мемлекет үшін маңызды басымдық болып қала береді. Қазіргі таңда Қазақстанда кәсіпкерлікті қолдау үшін көптеген мемлекеттік бағдарламалар жұмыс істейді – бұл жеңілдетілген кредиттер, пайыздық мөлшерлемелер бойынша субсидиялар және кепілдік шаралары. Сонымен қатар, кәсіпкерлер қаржылық емес көмек ала алады: консультациялар, оқыту және әртүрлі сервистік қызметтер.
Ұлттық экономика министрлігінің деректері бойынша, осы жылдың басынан бері кәсіпкерлікті дамытуға 586 миллиард теңгеден астам қаржы жұмсалған. Бүкіл ел бойынша 5 мыңға жуық жоба қаржылай қолдау алды.
«Мемлекеттік бағдарламалар шын мәнінде көмектеседі: кредиттер бойынша пайызды төмендетеді, тәуекелдердің бір бөлігін өзіне алады, жабдыққа гранттар береді. Осының арқасында жаңа кәсіпорындар жылдам ашылады, ал жұмыс істеп жатқан кәсіпорындар кеңейе алады. Тіркелген кәсіпорындар санының артуы адамдардың өздері үшін перспектива көріп отырғанын растайды», - деп атап өтті «Экотэк Инжиниринг» ЖШС директоры Әнуар Дүкімбаев.
Мысалы, «Экотэк Инжиниринг» компаниясы мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін сезінді. Ол MEMBRANECO жобасын іске асырды – Қазақстанда алғаш рет кері осмос технологиясы бойынша суды тазарту жүйелеріне арналған спиральді-оралған мембраналар өндірісі іске қосылды. Бұл идеяны жүзеге асыру үшін «Алматы» ӘКК» АҚ еншілес компаниясы – «Almaty Finance» ЖШС 500 миллион теңге бөлді. Оның 290 миллионы жабдық сатып алуға, 210 миллионы айналым қаражатын толықтыруға жұмсалды.
«Almaty Business-2025» өңірлік кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасының арқасында цехты іске қосу мүмкін болды. Ол бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 6% құрайды, қаржыландыру мерзімі – инвестицияларға 5 жыл, айналым қаражатын толықтыруға 3 жыл.
Жергілікті өндірісті іске қосу қазақстандық өнеркәсіп кәсіпорындары мен коммуналдық қызметтерді халықаралық стандарттарға сәйкес келетін, суды тазартуға арналған сапалы жабдықтармен қамтамасыз етеді, ал болашақта – ТМД нарығына шығады.
«Мөлшерлемесі төмендетілген және мемлекеттік кепілдіктері бар кредиттер жас компанияларға бүкіл жеке мүлігін кепілге қоймай бизнесін бастауға мүмкіндік береді. Қазірдің өзінде жұмыс істеп жатқан фирмалар үшін мұндай жағдайлар өндірісті жаңғыртуға немесе экспортқа шығуға мүмкіндік береді», - деп атап өтті компания басшысы.
Кәсіпкер жеңілдетілген кредиттер мен қаржыландырудан басқа, мемлекеттік қолдаудың басқа да шараларын атап өтті. Мысалы, іскерлік ахуалдағы өзгерістер, себебі өз ісіңді бастау жеңілдеді: тіркелу бір күнде онлайн режимінде өтеді, көптеген рұқсаттар ведомстволарға жеке бармай-ақ беріледі. Әкімшілік қысымның төмендеуі де маңызды.
«Жоспарлы тексерулер саны шынымен азайды, ал тәуекелге бағдарланған тәсіл бақылаушылардың қажетсіз сапарларын алып тастады. Сондай-ақ, субсидиялар мен салықтық жеңілдіктерді ерекше атап өткен жөн, себебі салық жүктемесінің төмендеуі және шығындардың бір бөлігін өтеу бизнеске сұраныс пен бағаның тұрақсыздығын еңсеруге көмектеседі. Кәсіпкерлер үшін ойын ережелерінің жыл сайын өзгермеуі маңызды: ұзақ мерзімді болжамдылық инвестицияларды жоспарлауға мүмкіндік береді. Кері байланыс тұрақты жағдайда дамуға салым салуға дайын компаниялардың үлесі жылдам өсіп келетінін көрсетеді», - деді Әнуар Дүкімбаев.
Қазақстанда кәсіпкерлікті дамыту – бұл бизнес санының өсуі ғана емес, сонымен қатар негізгі салалардағы сапалы өзгерістер. Мемлекеттік қолдау мен инвестициялардың арқасында, мысалы, жекелеген салалар айтарлықтай прогресті көрсетіп келеді.
«Бізде мықты салаларға айналған салалар көп. Мысалы, автомобиль құрастыруда жаңа желілер пайда болды, жергілікті толымдаушылар үлесі біртіндеп өсуде. Ақпараттық технологиялар саласында шетелдік нарықтар үшін өнімдер жасайтын экспорттық командалар жұмыс істейді. Ауыл шаруашылығы шикізатын қайта өңдеуде май, ұн және ет өнімдерін шығаратын қазіргі заманға сай зауыттар пайда болды. Барлық үш бағыт жабдықтарды сатып алу кезінде жеңілдікті кредиттер мен қолдау алды», - деп тізімдеді сұхбаттасушы.
Отандық өндірушілерге қолдау көрсету және нарықта тең жағдай жасау үшін мемлекет ішкі нарықты арзан импорттан қорғау шараларын күшейтті. Олардың арасында – сатып алудағы басымдық және қазақстандық өнімді ығыстыратын тауарларға уақытша баж салықтары.
«Мемлекет сатып алу кезінде негізінен отандық өндірушілерге басымдық беретін тауарлар тізімін кеңейтті және демпингке қарсы уақытша баж салығын енгізуде. Бұл ішкі бизнеске алаңдамауға мүмкіндік береді, бірақ нарықты ұзақ уақытқа жабуға болмайды: өнімнің кедергісіз бәсекелестікке төтеп беруі үшін меншікті қайта өңдеу сапасы мен тереңдігін қатар арттыру маңызды», - деп есептейді Әнуар Дүкімбаев.
Нәтижесінде импорт алмастыру дамиды. Елде бұрыннан толығымен сыртқы жеткізілімге тәуелді болған өндірістер іске қосылып, енді ішкі қажеттіліктерді жаба бастайды.
«Бұдан бұрын әкелінген өнімге ішкі сұранысты жабатын алғашқы кәсіпорындар пайда болды және импорт көлемі төмендей бастады. Келесі қадам – өз технологияларын игеру және ел ішінде қосылған құнды ұлғайту үшін компоненттерді өндіру», - деді бизнесмен.
Қорытындылай келе, Қазақстандағы мемлекет пен бизнестің серіктестігі жаңа деңгейге көтеріліп жатқанын атап өту маңызды – инфрақұрылымдық және әлеуметтік жобалардың ортақ күш-жігермен іске асырылуы артуда. Сондай-ақ, шетелдік инвесторлар Қазақстанға барған сайын белсенді қарауда: көптеген жобалар халықаралық банктерді қызықтыруда.
«Жолдар мен әлеуметтік объектілер құрылысы бойынша бірлескен жобалар модельдің табысты болуы мүмкін екенін көрсетеді: мысалы, Алматының айналасындағы ең ірі айналма жол жұмыс істеп тұр. Сондай-ақ, әлеуметтік және инфрақұрылымдық объектілер халықаралық банктерді тартуда, бұл форматтың тартымдылығын көрсетеді. Ең көрнекті кедергі – бұл шетелдік валютадағы қарыздар бойынша шығындарды арттыратын бағамның тұрақсыздығы. Валюталық тәуекелдерді сақтандыру құралдарын дамыту жобаларды сыртқы инвесторлар үшін қолжетімді етеді», - деп түйіндеді Әнуар Дүкімбаев.
Осылайша, бүгінде Қазақстанда кәсіпкерлікті дамыту – бұл бизнес-бастамаларды қолдау ғана емес, тұрақты экономика мен мықты қоғамға бағытталған стратегиялық бағыт. ШОБ санының өсуі, мемлекеттік қолдау құралдарының артуы, жаңа өндірістердің іске қосылуы және жұмыс орындарының құрылуы – осының барлығы қазірдің өзінде елеулі нәтижелер беріп жатыр. Қазір ең бастысы – осы қарқынды сақтап қалу, қазақстандық бизнес тек экономика үшін ғана емес, болашақ ұрпақ үшін де тірек болуы үшін сапаға, инновацияға және бәсекеге қабілеттілікке баса назар аудару маңызды.
Дереккөз: rus.azattyq-ruhy.kz